Og så var det dei gongane han var med og spelte på sjølvaste Kvål forsamlingshus, huset som har vorte eit nasjonalt musikalsk bilde på å gå frå å spele på scener Tranaas kallar "høl i veggen-lokala", til scener i milliard-klassen som Royal Albert Hall. Eller for den saks skyld, dei nyaste kulturbygga her i landet. For Tranaas sjølv er ikkje frå Kvål til Royal Albert hall berre ein song, men faktisk sjølvopplevd.
– Det er jo realiteten! påpeikar han. Og reflekterer samtidig litt rundt kva det har gjort med forventningane til folk, at ein del kulturhus har vorte svært påkosta samanlikna med scenene i husa i distrikta.
Små scener i koronatida
Tranaas peikar òg på at dei store kulturhusa ironisk nok ikkje var der det vart spelt konsertar under koronatida, da det vart for dyrt for artistane å leige lokale for titals tusen for å spele for nokre få publikummarar. Nei, da var det dei små pubane og forsamlingslokala som kunne by på scener der ein hadde råd til å spele for svært få, som gjaldt.
Men trass i mange minne og legendariske hendingar, trur Tranaas det nyttar lite å prøve å gjenskape noko som har vore.
– Ein må flytte nye ting inn i gamle hus – fylle husa med nye ting. Ikkje med det same som i gamle dagar.
Han nemner sine eigne heimlege trakter på Otterøya på Namsos.
– Der har det vorte ganske hipt å flytte tilbake. På Skomsvoll ligg noko som heiter Folkehallen. Dei på Otterøya drar til Folkehallen på Skomsvoll i staden for inn til kulturhuset i sentrum, fortel han.
Husmøte
Dei aller fleste har kanskje litt andre minne frå grendahusa enn det Tranaas har. Korpsøvingar, korøvingar, bygdafest, bingo, teaterøvingar eller kanskje ein har hatt ei stor feiring der. At minna er mange, og at husa er viktige for lokalsamfunna, er iallfall sikkert.
Ein plan for Huset i Bygda-prosjektet, er å samle huseigarar frå dei forskjellige husa i Trøndelag, til eit felles møte 16. og 17. september, for å dele utfordringar og finne gode løysingar. Johan Einar Bjerkem, som òg er med på kartleggingslaget, nemner at berre i Henning kunne ein samla folk frå iallfall fem forskjellige forsamlingshus. Og om det kjem rundt ti personar frå kvart hus, blir det fort femti personar.
Mange stader er husa i god stand og i aktivt bruk til både kor og korps, konsertar og fest, og ein naturleg samlingsplass i bygda. Andre stader er husa mest brukt til utleige, og har stort potensiale for auka bruk som lokal kulturarena.
Målet med oversikten, er å synleggjere at husa finst, og å synleggjere at dei er viktige kulturarenaer og møtestader. Vidare er målet å kunne hjelpe huseigarane både med søknadsskriving og gode råd om drifta. Både dei husa som fungerer bra i dag, og dei som treng ei kraftig oppgradering.
Har eit mål om ei permanent støtteordning
Om prosjektet kjem like langt i Trøndelag som dei har gjort i Sogn og Fjordane, er det òg eit mål på sikt å få på plass ei permanent støtteordning, som gjer at alle organisasjonseigde hus kvart år kan søke om pengestøtte til forskjellige formar for vedlikehald. Både til mindre prosjekt som å byte vindauge eller kledning, men òg til meir omfattande prosjekt.
For å bruke verdiar på å halde husa ved like så ein kan halde fram å samle folk, drive med kultur og inkludere alle som vil vere med, er verdiskaping like viktig som kroner og øre, meiner Huset i Bygda-gjengen.
I Sogn og Fjordane har dette vorte mogleg gjennom Sparebankstiftinga Sogn og Fjordane, som såg verdien i å støtte opp om dei lokale forsamlingshusa. Innan 15. april kvart år, kan huseigarane gå inn og søke støtte både til mindre og større vedlikehaldsprosjekt.
No vil Huset i Bygda i Trøndelag-gjengen invitere alle som er engasjerte i eit organisasjonseigd hus på bygda i Trøndelag, til å ta kontakt.
Fakta om Huset i Bygda
Landsomfattande prosjekt i regi av Noregs Ungdomslag, som skal kartlegge alle organisasjonseigde kulturbygg, og samle dei i ein eigen husbase.
Målet er å synleggjere desse bygga som viktige kulturarenaer, og å utvikle møtestader og verktøy for å gjere drifta enklare for huseigarane.
Starta som eit pilotprosjekt i Sogn og Fjordane i 2007, drifta av Ungdomslaget i fylket, for å kartlegge alle husa i fylket og å få på plass støtteordningar for vedlikehald og drift av husa.
Prosjektet er i dag permanent i Sogn og Fjordane, med fast støtteordning til vedlikehald av husa frå Sparebankstiftinga i fylket, og med fast støtte frå fylkeskommunen.
Har vore gjennomført over ein treårsperiode i Hordaland (frå 2013 til 2016) og Møre og Romsdal (2017-2021). Hausten 2021 starta prosjektet opp i Trøndelag, der Trøndelag fylkeskommune støttar prosjektet med eit årleg beløp til og med 2023.
Prosjektansvarleg for Huset i bygda i Trøndelag er Hilmarstiftelsen, med Torunn Hernes Bjerkem som prosjektleiar.
Første samling for huseigarar i Trøndelag blir 16.-17. september på Steinkjer. Ta kontakt med Torunn H. Bjerkem på torunn@hilmarfestivalen.no eller telefon 975 62 667 om de er med og driftar eit hus og vil vere med på samlinga. Der kan de møtast og dele erfaringar som huseigarar, få tips og inspirasjon.
Ein kartleggingsperiode på tre år er støtta økonomisk av Trøndelag fylkeskommune og Kulturalliansen